Kutaura neastophysicist Javier Armentia ane zvakanaka izvo munhu anoziva pachine nguva, achingoziva iye anopindirana naye, kuti zvirevo izvi zvichatungamira pamwe nekufunga uye kufunga kunozvitsigira. Zvichida tsananguro ndeyekuti mumwe anokundikana kunongedza iyo Pamplona Planetarium pasina kugara uine mubvunzo "Sei?" pamuromo werurimi.
Imwe yemaitiro ake achangoburwa ndeyekuenda kunodzora ngarava mavari vari zvakare ARP-Sosaiti Yekusimudzira Kwekufunga Kwakakomba uye muparidzi laetoli. Iunganidzwa yezvinyorwa zvinodaidzwa Icho chitsotsi!, vane mazita ane chekuita nenyaya dzakanyorwa nevanyori vadzo "hunyengeri hunodzokororwa nekutengeswa sechokwadi."
Nei muunganidzwa wakaita Icho chitsotsi!?
Nguva dzakawandisa isu takatarisana nechimwe chinhu chinopihwa kwatiri, chakashambadzirwa kana kukandirwa kwatiri, icho chiri, zvirinani, chimwe chinhu chinoshamisa kana tichifunga nezvazvo. Kana zviri pachena, isu tese tinonzwisisa kuti ichi chitsotsi, kana zvirinani kuti vanoda kutitengesera mudhudhudhu. Asi, iwe unoziva sei kana chimwe chinhu chitsotsi kana chichiwanzotaurwa nezvacho zvakanaka, chichionekwa munhau, vanhu vazhinji vanozvitenga kana kunyangwe zviremera zvine hunyanzvi vanozvitsigira? Isu hatina kumbobvira tafunga kuti izvo zvakanaka here kana kuti kwete, asi kana tikadaro isu hatizove neruzivo rwese zvakare, nekuda kwekuti muzviitiko zvakawanda hapana munhu anotaura nezvazvo kuva chenhema, kutsausa kana kuipa. Kana nhoroondo ikaongororwa, dzidziso dzakaburitswa, humbowo hunofungidzirwa hwekushanda kana kuvapo, kana munhu akatora dambudziko kutsvaga zvakadzika pasi zviri kutengeswa kwatiri, dzimwe nguva tinowana zvese zvinojekesa zvechitsotsi, chekunyengera kunowanzo gadzirwa ne chinangwa chekutinyengedza, kutinyomba, kutora mari, dzimwe nguva hutano uye ingangoita nguva nguva.
Iwo mavatatimos vakazvarwa kuti vape ruzivo mukutarisana nemamiriro ezvinhu akadaro. Iwo mabhuku anozivisa izvo zvirimo, havanyepedzere kuti zvinhu hazvizivikanwe, kana kuti zvese zvine hukama, chimwe chinhu chakanyanya mufashoni munguva dzino. Ivo vanotora mativi nechikonzero, kufunga kwakadzama, sainzi, nhoroondo, uye kushandisa maturusi echinangwa kubvisa zvirevo zvekunyepa uye kuzvisarudzira kwevanogadzira zvakavanzika uye vatengesi vengarava vasingazivikanwe vezvakajairika.
Idzo nyaya dzakawandisa sezviitiko zvevanhu zvakatikomberedza, nekuti kune yakawanda chitsotsi mune zvese zvese Mukuunganidza isu tinoda dzakasiyana siyana. Kubva pakubiridzira kukuru, zvinoita kunge kwakakomba kana kuremekedzwa izvo zvine njodzi zvakanyanya, kana kusakara zvakanyanya kana zvine mari, kusvika kune yakapusa, izvo zvinoita kunge zvakapusa pasina zvimwe. Asi iko kuunganidzwa kwakatanga nekutarisa madimikira akasiyana siyana, ayo anogara achionekwa munhau, mhando iyo dzimwe nguva inogadzira imwe nharo mushure mekudya neshamwari. Pakati pevadyidzani ve ARP Sangano reKufambira Mberi kwekufunga kwakakomba (www.emusicos.es) rinova iro musangano uri pamwe chete neWedhiyo Laetoli kuseri kweunganidzwa, takaita kubvunzana zvisina kurongwa kuti ndeipi yaive misoro yavakaona yakakodzera kuti vakurukure. Saka kwakauya dzimwe dzekutanga, dzimwe nguva nyaya dzisingaperi senge nyeredzi kana masimba epfungwa, chinamato kana hupenyu hwapashure, dzimwe nguva nyaya dzinopisa senge psychoanalysis kana rangano yemwedzi, zvimwe zvekare izvo "masayendisiti akavanzika" anorarama jira dzvene, chikara cheLoch Ness ... Uye yakafara etcetera matinoda kuunza misoro inosangana nechinodiwa ichocho: kuti dzinounzwa kwatiri sechokwadi pasina humbowo hwakakwana, kuti vanozivikanwa zvisina mukurumbira kana kuti vanova fashoni nekuti munguva dzino chero chinhu chinoshamisira chinoita mufashoni.
Asi kune avo vanoti zvinhu izvi (pseudosciences) zvinovasimbisa, kuvabatsira kana kuvashandira ... Kana kuti "sainzi haigone kutsanangura zvese."
Chokwadi sainzi haigone kutsanangura zvese. Muchokwadi, munhu anofanira kusahadzika kuti ndiani anoti anokwanisa kutsanangura zvese, kugadzirisa zvese, kana kunyaradza isu tese. Tiri kurarama munyika inoshamisa uye sainzi chiitiko chinoedza kuchitsanangura nepese pazvinogona, asi nedudziro yenyika, nesainzi, kuti ruzivo haruna kukwana, haruna chokwadi. Basa redu nderekuwana chokwadi chiri nani, kusvika pakuziva zvakasikwa zvirinani uye nekuzvinzwisisa. Maitiro aya, zvakadaro, dzimwe nguva haanzwisisike kana kusagadzikana kuvanhu vazhinji. Isu tinofunga, semuenzaniso, nezvenyaya dzinoonekwa sechikonzero chenjodzi: kazhinji tinosiya hunhu uye kana sainzi ikatiudza kuti hatigoni kunetseka pamusoro pazvo, nekuti zvidzidzo hazvina kuratidza chero chinhu chine njodzi, tinotarisa kuna musayendisiti uye uti: Unogona kutivimbisa kuti izvi hazvina kushata? Uye musayendisiti haagoni kuzviita, nekuti anozoti pane mukana wakadzika, kuti padanho razvino reruzivo izvo ndizvo zvatiinazvo… Pane kudaro, mumwe munhu anofarira kutitengesera zvakapesana achaonekwa uyo achasimbisa pasina kujeka izvi zvinotyisa. Kana kuti iwe une mhinduro yekupedzisira. Zvinonzwisisika kuti, tisina kuchengetedzeka munyika ingangoita ruvengo, tinogamuchira izvo zvinotipa chengetedzo. Mazhinji pseudosciences kana manomano anozvarwa neiyi maitiro.
Nekudaro, kunyange hazvo dzimwe nguva ichinonoka pane kungosimbisa kana kutengesa mushonga unoshamisa, nzira yesainzi inopa rumwe ruzivo zvine musoro, kubva kwazvinogona kufambira mberi, ruzivo runobvumira kufambira mberi kunonzwisisika. Isu hatizvizive, asi nyika ino yashandura ruzivo irworwo kupfuura zvitendero zvisina musoro izvo zvakakurumbira.
Iwo mazita ezvekuunganidza Icho chitsotsi!: Iwo mabhuku eavo vakatogutsikana kare, kana kune avo vari kuda kugutsa?
Ivo vari kuvaraidza, anodzidzisa mabhuku ane chokwadi ruzivo. Naizvozvo ndezve chero munhu anoda kuziva. Zvichida, chero munhu anotenda mune iyo nyaya anowana kuvengana nekutenda kwavo, uye ruzivo rwangu nderekuti hazvigoneke kugutsa mumwe munhu anoziva chokwadi chechokwadi. Nekudaro, isu tese tine gullible mukati medu, uye kune zvakawanda nyaya zvataive tisati tambomutsa kare. Iyi yekuunganidza inoedza, chaizvo, kupa zvikonzero nei iye munhu akatendeka achigona kuona kuti ichi chitsotsi kana, zvirinani, kutambisa nguva. Kunyanya akati wandei avo anofungidzirwa nezvevadiki veruzhinji, avo vakanzwa kana kuona vachitaura nezve idzi nyaya kazhinji mukati mepseudoscientific nzvimbo dzinozvikurudzira zvisizvo. Wechidiki anogona, uye anofanirwa, kuziva nyika nezvechokwadi, kwete zvekuzvishingisa zvekunyepedzera kwevanoshamisika vatengesi. Ikoko isu tinoedzawo, pamwe nekuunganidza Icho chitsotsi!, ipai zvikonzero uko propaganda inowanzo kupihwa.
Wese munhu anonyora kudaro kuti ataure. Asi tichifunga misoro yakafukidzwa muunganidzwa Icho chitsotsi!, zvinoita sezviri pachena kuti kufambisa kunobva pakuva chinhu chakakosha kusvika pakuva chinhu chekutanga. Wakafamba sei nenyaya iyi?
Mune izvi tasangana nenyika ine dutu zvakanyanya kupfuura iyo yekunyepedzera. Laetoli ine musimboti wakanaka wevashambadziri muSpain, asi chero muparidzi asiri mumwe weakakura anobuda aine mapoinzi mashoma, aine mashoma makopi, nekusimudzirwa kudiki, uye zvinonetsa kuwana chero chimwe chinhu, nekuti inyaya mabhuku, uye nemisoro inowanzo kutarisirwa semumucheto. Kunyangwe zvakadaro, iunganidzwa yakazvarwa muzana ramakumi maviri nemasere uye zvinyorwa izvi zvakadhindwa pabepa zvakaburitsa mazwi mazhinji paInternet.Tine paradigmatic kesi nenhamba yegumi yevayatimos, uko Eugenio Fernández Aguilar, ine kufamba kwakawanda mukati iyo sainzi blogosphere yakwanisa kuzunza bhuku kupfuura chero mushandirapamwe wakabhadharwa nemuparidzi mukuru angadai akagona. Dzimwe nguva zvidiki zvinogona kuita kufamba kukuru.
Chero zvazvingaitika, tinoda kuti kuunganidzwa kuzivikanwe zvirinani, uye pamusoro pezvose kuve kunobva hurukuro. Tiri kugadzirira inotevera kuburitsa yakafara yeruzhinji mukana, ine nharo zhinji uye rumwe ruzivo. Ndinofunga kuti nziyo dzakakodzera. Uye veruzhinji, pamusoro pezvose.
Mutungamiriri weunganidzwa senge Icho chitsotsi!Chii chaunoita zvakanyanya?
Mune ino kesi, semutungamiriri weunganidzwa, ndinotaura kusaziva kwangu kukuru kweZVINOFANIRA kuitwa. Neraki, mupepeti ane ruzivo rwakakura pabasa rake, uye Sosaiti yekufambira Mberi kweCritical Thinking ine nhoroondo yekuparadzira rationality nesainzi irwo rubatsiro rukuru. Pakutanga, pfupiso yemisoro yakauya, vachitaura nenyanzvi kuti vawane vanyori vaizokurudzirwa kuenda kune imwe nhambo umo hupfumi hwaizoenda kure kuseri kwekudikanwa kwekuve nemabhuku panhau idzi ... Vamwe vakaonekwa vachigogodza pamusuwo, mavhoriyamu ekutanga anga achibuda. Vamwe vanofanira kutambudzwa kwenguva yakareba. Basa rangu nderekuti, pamusoro pekubatana nebasa rekugadzirisa, iro rinogara richinakidza, kunyanya mumatanho ekupedzisira aunoedza kune rumwe ruoko kuvhima tsuro uye kune imwe kufungidzira bhuku pasherufu, uchisheedza iyo muverengi, uye zvaunofunga nezvazvo kana iwe uchiverenga. Iye director weunganidzwa mune izvo akafanana neyekutanga-kondakita conductor, asi yeorchestra yakanaka zvekuti iye anoziva kurira kukuru.
Neyipi nzira iyo nyanzvi dzinonyora pamusoro wenyaya wega wega dzakasarudzwa?
Ini ndataura pamusoro pazvo zvakajeka pamberi pezvi: isu takatsvaga vanyori vanokurudzirwa kune yakajairwa pfungwa yeunganidzwa, kuti vaparadzire kufunga kwakasimba pamberi pechisimba chakawanda sesu, nyanzvi mune dzakasiyana zvidzidzo vanogona zvakare kupa chiremera uye chakakodzera pfungwa, vanoparadzira idzi nyaya mukufambiswa kwenhau, zvakare vadzidzisi vanofanirwa kubata nekudzivirira uku kwepfungwa munyika isingafarire kufunga zvakasununguka. Tichitarisa payroll, isu tine zvishoma zvese, uye ini ndinofunga kuti nemavhoriyamu anotevera isu tichaedzawo kuswedera padyo nenyika yekutaurirana uye venhau.
Tichifunga izvo zviripo, mubvunzo unosungirwa: Isu vanhu tinosvika kuMwedzi here? Iwe unofunga zvikonzero zvipi zvinotsanangura chikonzero nei dzidziso yemwedzi yekurangana yakabuda?
Mumwe wandaishanda naye akandiudza rimwe zuva kuti rangano yemwedzi yakaita sekunge ndakangoerekana ndati: "Sanfermines mu69 haina kupembererwa, pane rangano yakamisidzana pakutinyengedza." Iwe unogona kundiudza: asi kune mafoto, terevhizheni, mapepanhau ... Manyepo ese, manomano, montage nemifananidzo yakatorwa kumwe kunhu. Ipapo aibva ati kwandiri: asi kune zvapupu, ndinoziva vanhu vaive panguva iyoyo ... Vanonyepa, vari muchikwata, kana vakatengwa, kana pamwe vanotya nekuti rangano iyi ine ruoko rurefu uye hupenyu hwavo hungave munjodzi . Ipapo iwe unogona kundiudza kuti hazvingagone kuchengetedza manyepo akadaro kwenguva yakareba uye nevanhu vazhinji vanobatanidzwa. Uye ndipo chaipo pandakatadza kumuramba: hazvifungidzike kuti padyo nevanhu miriyoni (avo vakashanda zvakananga mumamishinari eApollo muUnited States nevaya vakaita zvakafanana mumasangano emwedzi weSoviet) vakanyepa ipapo uye ramba uchinyepa kwemakore makumi mana.
Sei iyi pfungwa yechienzi yakamuka? Nekuti isu tinorarama munyika umo vezvenhau vanofarira kufambiswa kweshamhu, zvekunze kana kupenga mazano. Idzo nhau. Yakanga iri nhau kuti chidzidzo, mugore re74, gore mushure maApollo wekupedzisira, chakataura kuti zvese zvaive montage. Panguva iyoyo, izvi zvaienderana nezvanga zvichiitika: nhema huru yeVietnam, manyepo makuru uye huwori hwaNixon, hurumende yakavanzwa uye kutsigira hudzvanyiriri hwenguva yeKisinger zvakatanga kuzviratidza kune nyika. Sei vangadai vasina kunyepa nezve chimwe chinhu chairatidzika kunge chakaoma sekuenda kuMwedzi? Kubva ipapo, nhau idzi dzakatorwa nevatori venhau uye ivo vakazviita zvavo, vachitibvumidza kuti tisvike pane iripo mamiriro ezvinhu nguva dzese apo mumwe munhu akataura nezverwendo rwekuenda kuMwedzi, rangano inogona kuitika inofanirwa kutaurwa, nekuda kwenhema kusarerekera kana kusasarura. kweruzivo.
Ndokumbira utitaurire nezve edhisheni Laetoli. Ruzivo rwekushanda navo rwave sei?
Chishamiso. Laetoli chibereko cherudo rwemunhu rwemabhuku. Mupepeti, Serafín Senosiáin anobva kunyika yezvinyorwa: mudetembi, munyori wenhau, mupepeti… Uye akati Laetoli akazvarwa nekuti zvakaonekwa kuti paive nemabhuku mazhinji aaida kuverenga asi hapana akarongedza pano, hapana akanyora kana vaisazivana. Akashandisa tsoka dzine madhaka kubva kumamirioni akati apfuura makore muAfrica sechiratidzo cheimba yekutsikisa iyo inoda kusiya tsoka dzeramangwana. Kana mumwe akatenda zvisina maturo, zvingave zvakakosha kutaura kuti Laetoli akafanotemerwa kugara isu tese. Asi ngatimbovei zvakakomba: kuzvipira kune zvine musoro, kufunga kwakasimba, kuunganidzwa kwemasimba ane simba uye anodenha, kufambiswa kwesainzi kwakavhurika uye kunokwezva zvaive zvinopfuura zvakakwana zvivimbiso zvekufunga kuti mupepeti uyu ndiyo nzvimbo yekumisikidza kuzvipira kwekutanga kweSpanish kufunga kwakasimba. Kwemakore mazhinji, inopfuura kota yezana ramakore, isu vanofungidzira vekuSpain taifunga kuti chimwe chinhu chakadai chinofanirwa kuitwa. Asi pakati pezano (kutendiswa) uye chiito pane pane yakatambanudzwa iyo yanga isati yachengetwa kusvika tataura naLaetoli. Muchokwadi, muchidimbu, aive Laetoli uyo aitsvaga chakadai, uye ARP Society yeCritical Thought ndiyo yega uye zvine musoro mubatanidzwa waigona kuita basa rerudzi urwu, nekuti isu tanga takarifungidzira kwenguva yakareba uye isu taiziva vanhu vakaringana nazvo. kuyambuka.
Ndatenda zvikuru nemhinduro, Javier.