Një javë më parë më ra në duar Dekolonizoni mendjen, një ese që bashkon katër leksione nga Ngũgĩ wa Thiong'o, Mendimtar kenian dhe kandidat i mundshëm për çmimin Nobel të këtij viti në letërsi. Një libër që analizon problemet e kulturës dhe, posaçërisht, të letërsisë së disa vendeve nga rrënjët e veta: ai i një kolonializmi që gjatë gjithë historisë ka qenë përgjegjës për zhdukjen e gjuhës së grupeve etnike të pakicave.
Bota, KB dhe organizatat flasin për të drejtat e njeriut, por rrallë mund të mendojmë e drejta për të shkruar edhe në gjuhën e vet.
Kultura e robërve
Ngũgĩ wa Thiong'o, gjatë një prej ligjëratave të tij dhe mbrojtësi kryesor i të drejtës për të shkruar në gjuhën e tij.
Gjatë të ashtuquajturit Kongres i Shkrimtarëve Afrikanë të Shprehjes Angleze të mbajtur në Universitetin Makerere (Uganda) në 1962, pati një takim midis shkrimtarëve të ndryshëm Afrikanë. Sidoqoftë, shumë veta e humbën Tanzaninë Shabaan Robert, poeti më i rëndësishëm në Afrikë në atë kohë. Dhe pse nuk morët pjesë? Për shkak se Roberti nuk shkruajti në anglisht, por vetëm në Suahili, dhe për këtë arsye ai nuk ishte i denjë të merrte pjesë në një konferencë të tillë.
Kjo ngjarje është analizuar disa herë gjatë konferencave të Ngũgĩ wa Thiong'o, i cili pasi publikoi disa romane në anglisht falë një talenti që e lejoi atë të ngrihej në zinxhirin social post-kolonial të Kenisë, vendosi të qëndronte dhe të shkruante vetëm në gjuha e tij amtare, gikuyu. Një guxim që gati sa nuk i kushtoi jetën dhe e bëri që të shkonte në internim në Shtetet e Bashkuara pak kohë më vonë.
Dy nga shembujt e shumtë se si ndikimi i një shumice, në këtë rast imperializmit anglez ose francez që kolonizoi Azinë, Afrikën dhe Amerikën Latine për vite me radhë, ka shkelur kultura të ndryshme të pakicave. Së pari, duke ndikuar tek ata rreth zbrazëtisë së vallëzimeve, lirikave dhe poezive të tyre; pastaj, duke i detyruar ata të kthejnë kokën drejt një kulture të re me të cilën ata kurrë nuk mund të shkriheshin plotësisht. Dhe ndërkohë, kakao, vaj ose diamante po dilnin nga dera e pasme.
Përshtatuni ose rezistoni
Sidoqoftë, në të njëjtën kohë, shpaloset një debat i gjerë në të cilin mendimet janë të shumta: disa, të tilla si nigeriani Chenua Achebe, shfrytëzuan kongresin e lartpërmendur për të siguruar që nëse do t'i jepej lehtësia për të përdorur gjuhën angleze për të arritur masa, do ta përdorja. Në të njëjtën kohë, shumë shkrimtarë të tjerë vazhdojnë të mendojnë se e rëndësishme është përmbajtja, dhe për sa kohë që ka një përhapje më të madhe në një gjuhë të shumicës do të jetë e mjaftueshme, sepse autori nuk është i interesuar për fjalët, por për ato që themi Në ekstremin tjetër, Thiong'o i lartpërmendur hesht gjuhën e tij angleze si një mënyrë për të frenuar dominimin e huaj në kulturat e pakicave si e tija. Grupet etnike, gjuha e të cilave ka muzikalitetin, ritmin dhe shprehjet e veta që është vështirë të përkthehen në një gjuhë tjetër.
Disa ditë më parë po flisja lletërsisë si një armë për të ndryshuar botën. Dhe e vërteta është se do të ishte një nga më të efektshmet nga të gjitha. Sidoqoftë, pjesë e asaj odiseje për të rivendosur plagët e botës mund të jetë gjithashtu lejimi i të gjitha kulturave të shprehen më shumë sesa t'i hipnotizojë ato me ide që nuk tregojnë problemin e vërtetë.
Shumë njerëz, posaçërisht aktivistë, aktualisht janë të ngarkuar me promovimin e së drejtës për të shkruar në gjuhët e grupeve të ndryshme etnike. pakicë në mënyrë që të ruajnë kulturën e tyre, me shembuj si programi i fundit i studimit në gjuhën kurde i aprovuar nga Universiteti i Kurdistanit, në Iran, ose promovimi i Kiçwa-s si gjuhë e shkollës së dytë, një shumëllojshmëri e Keçua-s të rijetësuar në Ekuador nga organizata CONAIE.
Prapëseprapë, nuk do të doja të përfundoja pa asnjë pyetje: a do të ishte e preferueshme të lejohej zhvillimi i të gjitha gjuhëve në vend që të dëshiroja t'i adaptoja ato në një gjuhë që do t'i lejonte ata të kishin një përhapje më të madhe?
Dhe kini kujdes, fjala "nacionalizëm" nuk është shfaqur në asnjë rresht.