De verhalen van Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo (Buenos Aires, 24 augustus 1899-Genève, 14 juni 1986) zijn schatten, kleine wonderen die het ontdekken waard zijn. Degenen die ik vandaag presenteer, komen uit zijn boek Ficties (1944), met name het eerste deel, The Garden of Forking Paths.
Tlon, Uqbar, Orbis Tertius
Een van de scholen van Tlön gaat zelfs zo ver dat hij tijd ontkent: het redeneert dat het heden onbepaald is, dat de toekomst geen realiteit heeft behalve als een huidige hoop, dat het verleden geen realiteit heeft behalve als een huidige herinnering.* Een andere school verklaart dat het al geslaagd is altijd en dat ons leven slechts de herinnering of schemering is, ongetwijfeld vervalst en verminkt, van een onherstelbaar proces. Een andere, dat de geschiedenis van het universum - en daarin onze levens en het meest vage detail van ons leven - het geschrift is dat door een ondergeschikte god is geproduceerd om een demon te begrijpen. Een andere, dat het universum vergelijkbaar is met die cryptografieën waarin niet alle symbolen geldig zijn en dat alleen wat er elke driehonderd nachten gebeurt, waar is. Een andere is dat terwijl we hier slapen, we ergens anders wakker zijn en dat elke man twee mannen zijn.
* Russel. (De analyse van de geest, 1921, pagina 159) veronderstelt dat de planeet een paar minuten geleden is geschapen, voorzien van een mensheid die zich een illusoir verleden 'herinnert'.
We beginnen met Tlon, Uqbar, Orbis Tertius, een verhaal dat het bestaan bestudeert van een andere wereld genaamd Tlön. Verschillende verontrustende twijfels liggen op de loer op de pagina's. Bestaat die andere wereld echt? Is het de uitvinding van geleerden van onze realiteit? Is onze kosmos voorbestemd om Tlön te worden met het verstrijken van de vreemde aionen?
Het meest interessante aan het verhaal zijn de talrijke lezingen, zowel op de literairAls filosofisch o metafysisch. Aan de andere kant, de Borgiaanse stijl, die daag de grenzen tussen feit en fictie uit, is aanwezig in elk van de woorden van dit unieke verhaal.
De ronde ruïnes
De vreemdeling strekte zich uit onder het voetstuk. Hij werd gewekt door de hoge zon. Hij ontdekte zonder enige verbazing dat de wonden waren genezen; hij sloot zijn bleke ogen en sliep, niet vanwege de zwakte van het vlees, maar vanwege de vastberadenheid van de wil. Hij wist dat deze tempel de plek was die zijn onoverwinnelijke doel vereiste; hij wist dat de onophoudelijke bomen er niet in waren geslaagd stroomafwaarts de ruïnes van een andere veelbelovende tempel te wurgen, ook van verbrande en dode goden; hij wist dat slapen zijn onmiddellijke plicht was. […]
In de gnostische kosmogonie kneden de demiurgen een rode Adam die niet kan opstaan; even onhandig en grof en elementair als die Adam van stof, hij was de Adam van de slaap die de nachten van de magiër hadden verzonnen.
Als iets opvalt De ronde ruïnes het is vanwege het indrukwekkende einde dat ik natuurlijk niet zal onthullen. Maar het pad tussen de lijnen is net zo interessant. Het verhaal voert ons naar de ruïnes van een oude ronde tempel, waar een man zich wijdt aan meditatie. Het doel is duidelijk: droom over een andere man tot het punt dat het echt is.
De loterij in Babylon
Deze stille operatie, vergelijkbaar met die van God, veroorzaakt allerlei gissingen. Sommigen insinueren op een afschuwelijke manier dat de Society al eeuwen niet meer bestaat en dat de heilige wanorde van ons leven puur erfelijk, traditioneel is; een ander oordeelt het eeuwig en leert dat het zal duren tot de laatste nacht, wanneer de laatste god de wereld vernietigt. Een ander verklaart dat de compagnie almachtig is, maar dat ze slechts kleine dingen beïnvloedt: in de kreet van een vogel, in de schaduwen van roest en stof, in het midden van de dageraad. Een ander, uit de mond van gemaskerde ketterijen, die nooit heeft bestaan en ook nooit zal bestaan.
We eindigen met De loterij in Babylon, een verhaal dat uitlegt hoe die natie was georganiseerd rond de puurste kans. Het hoogtepunt van dit verhaal is dat beschrijft niet, suggereert; op zo'n manier dat stimuleert de verbeelding van de lezer en maakt hem een deelnemer aan het verhaal.